1. Vấn đề nghiên cứu:
Thị trường chứng khoán hiện nay là mối quan tâm của toàn bộ các thành phần kinh
tế, chứ không chỉ của riêng những nhà đầu tư hay những công ty có chứng khoán niêm
yết trên sàn giao dịch Với sự phát triển không ngừng và những đóng góp to lớn của mình,
thị trường chứng khoán ngày càng chứng tỏ ảnh hưởng sâu sắc đến nền kinh tế, một nhận
xét quen thuộc về mối quan hệ giữa thị trường chứng khoán và nền kinh tế mà chúng ta
vẫn thường bắt gặp trên các phương tiện thông tin là “Thị trường chứng khoán là phong
vũ biểu của nền kinh tế”. Vì thế, các chỉ số của thị trường chứng khoán rất được quan tâm,
và đặc biệt hơn cả là giá của các chứng khoán niêm yết. Sự biến động giá chứng khoán
luôn là tâm điểm chú ý của các nhà đầu tư vì lí do lợi nhuận. Đồng thời sự biến động giá
chứng khoán còn thu hút sự quan tâm những nhà kinh tế học. Nó đã trở thành một chủ đề
khá hấp dẫn đối với các nhà kinh tế học thực nghiệm cũng như lí thuyết. Đã có rất nhiều
bài nghiên cứu thực nghiệm cũng như các lí thuyết nghiên cứu về sự biến thiên của giá
chứng khoán. Trong số đó có thể kể đến những lí thuyết nổi tiếng sau (cả ba đều đọat giải
nobel kinh tế): lí thuyết thị trường hiệu quả, lí thuyết tài chính hành vi, lí thuyết bất cân
xứng thông tin.
Năm 1963, Maurice Kendall công bố một khám phá bất ngờ là giá chứng khoán
thay đổi một cách hết sức ngẫu nhiên, không mang tính chu kì.Và từ sự khám phá đầy thú
vị đó mà dẫn đến sự ra đời của lí thuyết thị trường hiệu quả, gắn liền với tên tuổi nổi
tiếng là giáo sư Fama. Theo định nghĩa của giáo sư Fama thì thị trường được gọi là hiệu
quả khi giá chứng khoán phản ánh tất cả các thông tin tồn tại trên thị trường. Tuy có
những chứng cứ ủng hộ cho giả thiết thị trường hiệu quả nhưng trong giới kinh tế học
cũng có không ít ý kiến chống lại.Và cũng phải thừa nhận rằng lí thuyết thị trường hiệu
quả còn tồn tại một số hạn chế. Ra đời sau nhất lí thuyết tài chứng hành vi.Lí thuyết tài
chứng hành vi ra đời và nó đã góp phần bù đắp cho những hạn chế của lí thuyết thị
trường hiệu quả.
Hai lí thuyết này tồn tại song song và xu hướng hiện nay có vẻ ưa chuộng lí thuyết
tài chính hành vi hơn. Nhưng khi đứng ở một gốc độ khác mà xét thì về mặt bản chất cả
hai lí thuyết có điểm chung là đều tập trung nghiên cứu về mức độ thông tin được phản
ánh trên thị trường chứng khoán. Thị trường hiệu quả ở dạng nào là tùy vào mức độ phản
ánh thông tin trong giá chứng khoán. Còn trong tài chính hành vi, các nhà đầu tư hành
động theo “ tâm lí bầy đàn” hay có những “phản ứng thái quá” cũng là do thiếu thông
tin khiến nhà đầu tư không đánh giá đúng được giá trị nội tại của chứng khoán mà hành
động theo cảm tính. Vấn đề trên có thể khái quát trong cụm từ ngắn gọn là “bất cân xứng
thông tin”. Bất cân xứng thông tin, một vấn đề cũ nhưng không cũ. Lí thuyết bất cân
xứng thông tin lần đầu tiên xuất hiện vào những năm 1970 và đã khẳng định được vị trí
của mình trong nền kinh tế học hiện đại bằng sự kiện năm 2001, George Akerlof,
Michael Spence và Joseph Stiglitz nhận giải Nobel kinh tế với nghiên cứu của mình về
bất cân xứng thông tin. Tính từ lúc ra đời cho đến nay và có lẽ trong cả tương lai lí thuyết
này vẫn giữ nguyên giá trị của nó.
Bây giờ chúng ta thử hướng một cái nhìn bao quát các lí thuyết này. Chúng ta thử
liên kết lí thuyết bất cân xứng thông tin và thị trường hiệu quả, chẳng hạn chúng ta xem
xét mối quan hệ giữa hai lí thuyết này trong giả thiết thị trường hiệu quả dạng mạnh.
Theo định nghĩa của giáo sư Fama thị trường hiệu quả dạng mạnh là thị trường mà tại đó
giá cả phản ánh tất cả thông tin, do đó nhà đầu tư không thể có tỉ suất sinh lợi vượt trội
nhờ nắm được thông tin nội bộ. Bây giờ giả định có sự bất cân xứng thông tin giữa người
mua và người bán, cụ thể người bán nắm được nhiều thông tin hơn và biết được là có một
tin tức bất lợi cho cổ phiếu, và rất có thể giá cổ phiếu sẽ giảm khi thông tin được công bố.
Người bán sẽ tận dụng giá còn cao hôm nay để bán trong khi người mua do thiếu thông
tin nên chấp nhận mua cổ phiếu ở mức giá này. Kết quả người bán có tỉ suất sinh lợi vượt
trội nhờ thông tin nội bộ, giá thực hiện không phản ánh được tất cả thông tin, thị trường
không hiệu quả ở dạng mạnh. Giả định ngược lại là không có bất cân xứng thông tin,
người bán cũng sẽ cố tận dụng giá cao hôm nay để bán nhưng sẽ không bán được do
người mua cũng nắm được thông tin và không mua ở giá này. Kết quả là mức giá thực
hiện sẽ phản ánh thông tin nội bộ, thị trưòng hiệu quả dạng mạnh. Các giải thích cũng
tương tự cho thị trường hiệu quả dạng vừa và yếu.
Qua những vấn đề đã phân tích ở trên chúng ta cũng đã thấy có một mối liên hệ giữa
các lí thuyết trên. Và mối liên hệ này cũng là vấn đề mà nhóm chọn để tìm hiểu, nhưng
chủ yếu là mối liên hệ giữa lí thuyết thị trường hiệu quả và lí thuyết bất cân xứng thông
tin.
2. Mục tiêu – câu hỏi nghiên cứu:
Thị trường chứng khoán Việt Nam ra đời từ năm 2000. Đến nay, thị trường chứng
khoán đã gần 10 năm tuổi, không ít những thành công và phát triển nhưng cũng có không
ít những hạn chế và thiếu sót cần khắc phục. Một vấn đề nổi cộm gây không ít những chú
ý và phàn nàn đó là vấn đề thông tin trên thị trường. Khi nhắc đến vấn đề này thì quả thật
còn không ít những ý kiến chưa hài lòng trước thực trạng công bố thông tin trên thị
trường hiện nay. Tuy có những quy định pháp luật hướng dẫn việc công bố thông tin của
các công ty niêm yết nhưng dường như việc công bố thông tin trong thời gian qua vẫn
chưa thực hiện tốt. Chúng ta sẽ phân tích rõ hơn vấn đề này trong phần thực trạng ở
chương 3.
Còn khi đề cập đến câu hỏi “Liệu thị trường Việt Nam có hiệu quả không? Và đang
ở mức nào?” thì theo nhận xét của nhiều chuyên gia thị trường chứng khoán Việt Nam là
không hiệu quả ngay cả ở dạng yếu, và trong thời gian qua thị trường bị ảnh hưởng của
hiện tượng “tâm lí bầy đàn” khá rõ rệt. Giá chứng khoán có thời gian đã bị đẩy lên rất cao
tách rời giá trị thực, có thể lấy ví dụ giai đoạn thị trường bong bóng 4-2006 đến 2-2008.
Đây là giai đoạn thị trường có sự đi lên chóng mặt, chỉ số VN-index tăng từ mức 400 lên
hơn 1000 điểm.