Cordyceps sinensis – tên thường gọi là Đông trùng hạ thảo (tên đồng danh
Ophiocordyceps sinensis), là một loài nấm thuộc lớp nấm túi Ascomycetes ký sinh
trên loài sâu bướm thuộc bộ cánh vảy Lepidoptera. Đây là nấm dược liệu quý hiếm
được ghi nhận trong Y học cổ truyền Trung Hoa. Nghiên cứu hiện đại đã chứng minh
C. sinensis có tác dụng tốt cho sức khỏe, tăng cường miễn dịch, chống suy giảm trí
nhớ, làm chậm quá trình lão hóa, bảo vệ não và tim trong điều kiện oxy khí quyển .
Những tác dụng quý này được cho là do nấm có sự đa dạng về thành phần các hợp
chất có hoạt tính sinh học như cordycepin, adenosine, polysaccharide, ergosterol,
protein, acid amin và các nguyên tố vi lượng.
Hiện nay, có rất nhiều sản phẩm dược và thực phẩm chức năng được phát triển
từ Đông trùng hạ thảo. Đa số những sản phẩm này có nguồn gốc từ quả thể tự nhiên
của nấm C. sinensis. Trong bối cảnh sự khan hiếm nguồn nấm tự nhiên do biến đổi
khí hậu cũng như do nhu cầu sử dụng gia tăng, công nghệ nuôi cấy lỏng nhân tạo nuôi
sinh khối nấm được xem là giải pháp thay thế hiệu quả hiện nay. Bằng chứng, trong
những năm gần đây một vài dòng sản phẩm có nguồn gốc từ sinh khối nấm C. sinensis
đã có mặt trên thị trường cả trong và ngoài nước. Mặc dù công nghệ nuôi cấy sản
xuất sinh khối nấm C. sinensis mang lại giá trị kinh tế lớn, nhưng một nguồn lợi khác
từ dịch nuôi cấy dường như bị lãng quên. Rõ ràng, việc thải bỏ dịch nuôi cấy không
những gia tăng chi phí xử lý môi trường mà còn làm thất thoát nguồn hoạt chất sinh
học đáng quý – polysaccharide ngoại bào exopolysaccharide (EPS). Nhiều nghiên
cứu chỉ ra rằng EPS sở hữu nhiều hoạt tính sinh học như điều hòa miễn dịch, kháng
khối u, kháng oxy hóa và giảm đường huyết trong máu. Ngoài ra, hoạt chất này có
những tác dụng quan trọng khác như kháng viêm, giảm mệt mỏi, bảo vệ thận và bảo
vệ khỏi tia phóng xạ.
Các nghiên cứu thu nhận EPS từ dịch nuôi cấy nấm C. sinensis chưa nhiều.
Thông tin về hoạt chất có hoạt tính sinh học, trong đó có EPS hãy còn khiêm tốn.
Hơn nữa hoạt chất do nấm C. sinensis tạo ra phụ thuộc rất nhiều vào môi trường, điều
kiện và cách thức nuôi cấy. Hiện thông tin về nhóm hoạt chất EPS do nấm C. sinensis
tiết ra môi trường nuôi cấy lỏng-tĩnh còn ít, đặc biệt là ở Việt Nam còn rất khiêm tốn.
Do vậy rất cần có các nghiên cứu tổng thể về môi trường nuôi cấy lỏng-tĩnh nấm C.
sinensis cơ bản kết hợp bổ sung các yếu tố kích thích tạo sinh khối nấm và EPS. Hoạt
tính sinh học của EPS nói chung và các phân đoạn EPS nói riêng phụ thuộc vào thành
phần cấu trúc đơn phân, cấu trúc hóa học và kích thước của chúng. Hiện những thông
tin trên còn rất khiêm tốn, đặc biệt thông tin về cấu trúc khung cũng như mạch nhánh
của các phân đoạn EPS. Do vậy rất cần những khảo sát liên quan đến thu nhận, tinh
sạch, đánh giá hoạt tính sinh học và cấu trúc khung của các phân đoạn EPS thu nhận
từ dịch nuôi cấy lỏng-tĩnh nấm C. sinensis.