Đặc điểm của một số chất hữu cơ độc hại
Các chất hữu cơ ô nhiễm độc hại là những chất có độc tính cao, cấu tạo phức tạp. Các
chất này rất khó phân hủy, khả năng phát tán và di chuyển xa, ảnh hưởng xấu đến môi
trường và hệ sinh thái. Đối với con người và sinh vật những chất hữu cơ độc hại này
cũng gây ảnh hưởng đến quá trình phát triển, gây rối loạn nội tiết thậm chí gây biến
đổi gen. Các chất hữu cơ ô nhiễm độc hại xuất hiện hầu hết trong tất cả các hoạt động
sống của con người, từ các quá trình sản xuất đến quá trình sinh hoạt, giao thông. Các
chất này có thể xâm nhập vào cơ thể qua nhiều con đường khác nhau: qua quá trình hô
hấp, tiêu hóa, tiếp xúc. Qua thời gian chúng tích tụ và gây ảnh hưởng đến sức khỏe,
thậm chí gây ra các bệnh hiểm nghèo dẫn tới tử vong. Một số chất hữu cơ ô nhiễm độc
hại phổ biến có thể kể đến như: PCB – có trong dầu máy biến thế, vật liệu xây dựng,
quá trình đốt cháy nhiên liệu; PAH – có nhiều trong quá trình đốt cháy nhiên liệu hóa
thạch phục vụ cho cuộc sống, PAE – có trong các sản phẩm nhựa, dược phẩm, PDBE
– có trong các tấm cách nhiệt, vật liệu xây dựng, Sterol, PPCP – có trong các sản phẩm
chăm sóc cá nhân, các loại thực phẩm chứa caffein, Đặc điểm chung của những
chất này đều là những chất hữu cơ có chứa vòng thơm, bản thân chúng là những họ
chất trong đó có chứa nhiều chất có cấu tạo khác nhau, số lượng chất trong từng họ
chất có thể lên đến hàng trăm. Chúng có mặt ở khắp nơi, trong tất cả các thành phần
môi trường. Ngoại trừ PCB có xu hướng giảm do việc loại bỏ dần các máy phát điện,
các tụ điện cũ còn các chất còn lại có xu hướng không ngừng tăng về số lượng chất
cũng như nồng độ các chất trong các thành phần môi trường.
Công ước Stockholm về các chất hữu cơ khó phân hủy (POP – Persistant Organic
Pollutants) đã liệt kê tổng cộng 12 nhóm chất ô nhiễm bền vững ảnh hưởng xấu đến
môi trường và con người. Trong các nhóm chất đề cập ở trên có 2 nhóm chất thuộc
nhóm POPs: PCB, PBDE. Nhóm PAE, PAH, PPCPs, Sterol hiện tại chưa được liệt kê
vào trong công ước nhưng độ độc và bền vững đối với môi trường và sinh vật của
những chất này đã được nghiên cứu ở một số các nghiên cứu có độ tin cậy cao [5] [6].
Những chất này là những chất gây rối loạn nội tiết dẫn đến các thay đổi về gen làm
ảnh hưởng đến sự phát triển của con người, thậm chí gây bệnh ung thư [7] [8]. PAE,
PAH, PPCP và Sterol tồn tại trong môi trường dài lâu và rất khó để xử lý triệt để.
Ngoài ra nguồn thải của những chất này không ngừng tăng theo thời gian do tăng dân
số và tăng nhu cầu sử dụng các ứng dụng của các loại chất này.