Lươn đồng (Monopterus albus) là loài cá hô hấp khí trời có khả năng chịu
đựng cao với môi trường sống bất lợi. Ngoài ra lươn đồng cũng là loài có giá trị
kinh tế đang được nuôi phổ biến ở Việt Nam, nhất là ở đồng bằng sông Cửu
Long (ĐBSCL). Hiện nay, nghề nuôi trồng thủy sản nói chung và nuôi lươn
đồng nói riêng đang bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố môi trường như nhiệt độ,
CO2, nitrit tăng do tác động của biến đổi khí hậu và nuôi thâm canh. Các nghiên
cứu về ảnh hưởng của các yếu tồ này lên khả năng điều hòa axít – bazơ và sinh
lý máu trên lươn đồng (Monopterus albus) đã được thực hiện ở hai kích cỡ (nhỏ
và lớn) với 5 nội dung chính gồm ảnh hưởng của CO2, nhiệt độ, CO2 cao kết
hợp với nhiệt độ, CO2 cao kết hợp với nitrit và nhiệt độ kết hợp với nitrit lên
khả năng điều hòa a-xít và ba-zơ.
Luận án đã tìm ra lươn đồng là loài hô hấp khí trời thứ hai có khả năng
điều hòa axít – bazơ trong điều kiện CO2 môi trường rất cao (30 mmHg) cả trong
nước và không khí. Sau 72 giờ tiếp xúc 30 mmHg CO2, giá trị pH ngoại bào của
lươn lớn đã phục hồi hoàn toàn (100%) nhờ vào sự tích lũy ion HCO3- trong
huyết tương ngược với các loài cá hô hấp khí trời khác với sự tiêu giảm diện
tích bề mặt mang sẽ làm hạn chế quá trình trao đổi ion qua lớp biểu mô, dẫn tới
khả năng điều hòa axít – bazơ thấp. Kết quả khác của thí nghiệm cho thấy lươn
có khả năng sống hoàn toàn trong môi trường không khí ẩm mà không cần sống
trong nước như các loài cá khác. Đặc biệt, thận lươn đóng vai trò quan trọng
trong quá trình bài tiết H+ và điều hòa axít – bazơ, không phải mang như ở các
loài cá. Khi lươn sống trong môi trường nhiệt độ cao (từ 20ºC đến 35ºC), giá trị
pH ngoại bào lẫn pH nội bào giảm mạnh khi nhiệt độ tăng. Sự giảm pH thể hiện
điểm cân bằng pH ở mỗi mức nhiệt độ cụ thể trong quá trình cân bằng axít –
bazơ. Và pH lươn nhỏ sẽ phục hồi sau 21 ngày sống trong điều kiện nhiệt độ
cao (36°C). Khác với các loài cá hô hấp trong nước, lươn có những phản ứng
tương tự với các loài lưỡng cư khi tiếp xúc với CO2 qua sự giảm pH và tăng
PaCO2 xuất phát từ hoạt động hô hấp khí trời để thải khí CO2. Bên cạnh, sự tăng
nồng độ ion HCO3- khi tiếp xúc kết hợp CO2 và nhiệt độ thể hiện sự hô hấp axit trên lươn và sự thay đổi pH ngoại bào để thích nghi với các điều kiện nhiệt
độ khác nhau