2.3.1 Đề kháng thậtBản chất di truyền tính đề kháng kháng sinh của vi khuẩn có nguồn gốc từ gen. Các gen kháng thuốc hiện diện trong nhiễm sắc thể (đề kháng nhiễm sắc thể) hoặc trong một yếu tố di động như các plasmid, transposon hoặc integron (đề kháng ngoài nhiễm sắc thể). Plasmid là những phân tử DNA nằm trong bào tương và có khả năng tự nhân lên. Một plasmid có thể chứa một hoặc nhiều gen đề kháng kháng sinh. Transposon là những đoạn DNA chứa từ một tới nhiều gen, có thể chuyển từ plasmid vào nhiễm sắc thể và ngược lại hoặc từ plasmid này sang plasmid khác. Đề kháng thật có hai loại là đề kháng tự nhiên và đề kháng thu nhận hay còn gọi là đề kháng mắc phải (Bộ Y Tế, 2007; Giguère et al., 2013). 2.3.2 Đề kháng giảĐề kháng giả là có biểu hiện đề kháng nhưng không do nguồn gốc di truyền. Khi vào cơ thể, tác dụng của kháng sinh phụ thuộc vào ba yếu tố là kháng sinh, cơ thể bệnh và vi khuẩn. Đề kháng giả có thể do một trong ba yếu tố hoặc có thể kết hợp hai hay thậm chí cả ba yếu tố. Vì vậy, nếu việc điều trị bằng kháng sinh không thành công, cần phải xem xét sự thất bại từ cả ba yếu tố này. Đề kháng giả là do lựa chọn kháng sinh không đúng để điều trị tác nhân gây bệnh, cách sử dụng không phù hợp về liều lượng, đường dùng, khoảng cách giữa các lần dùng hoặc do sử dụng kháng sinh bị kém chất lượng, mất hoạt tính. Đề kháng giả do cơ thể bệnh là do hệ thống miễn dịch bị suy giảm hoặc do vị trí ổ nhiễm khuẩn hạn chế kháng sinh tác động tới đó. Đề kháng giả do vi khuẩn là do vi khuẩn đang ở trạng thái nghỉ, không nhân lên, không chuyển hóa nên không chịu tác dụng của kháng sinh (Giguère et al., 2013; Bộ Y Tế, 2015). 2.3.3 Đề kháng tự nhiênĐề kháng tự nhiên là đặc điểm có ở tất cả các chủng của cùng một loài vi khuẩn do một số loài vi khuẩn không chịu tác dụng của một số kháng sinh nhất định. Nguyên nhân do kháng sinh không thể tiếp cận được với điểm đích hoặc có ái lực yếu với điểm đích. Đây là sự đề kháng thường xuyên và có nguồn gốc nhiễm sắc thể, ổn định và di truyền lại cho các thế hệ sau khi phân chia tế bào nhưng không truyền từ vi khuẩn này sang vi khuẩn khác (Guardabassi et al., 2006). Ngoài ra, vi khuẩn E. coli và một số vi khuẩn Gram âm, sinh β-lactamase phân hủy các kháng sinh β-lactam, một số vi khuẩn có cấu trúc màng, vách tế bào không cho thuốc kháng sinh thấm qua cũng là các trường hợp đề kháng tự nhiên (Phạm Khắc Hiếu, 2009).