Trong những năm gần đây, ngữ pháp chức năng hệ thống (systemic
functional grammar) được nhiều nhà ngôn ngữ học quan tâm và nghiên cứu.
Theo lý thuyết ngữ pháp chức năng hệ thống, đối tượng nghiên cứu chủ yếu
của ngôn ngữ là nghĩa (meaning) chứ không phải là dạng thức (form).
J.R.Firth (1956) là người đặt nền móng và có nhiều đóng cho sự phát triển của
ngữ pháp chức năng hệ thống. Theo ông, ba yếu tố ngôn ngữ, văn hóa và xã
hội có mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau, trong đó ngôn ngữ trước hết là công
cụ con người sử dụng để thực hiện chức năng xã hội. Firth (1957) cho rằng “
nghĩa được hình thành bởi tổng hòa của các chức năng mà một dạng thức biểu
đạt” [93, p.1934-1951. Ở giai đoạn sau, Halliday tiếp tục phát triển ngữ pháp
chức năng hệ thống và đồng nhất nghĩa với chức. Halliday (1994) [126] cho
rằng ngôn ngữ là một hệ thống biểu đạt nghĩa và chỉ có thể hiện thực hóa
thông qua ngôn cảnh cụ thể nhằm thực hiện chức năng giao tiếp. Khác so với
ngữ pháp truyền thống, ngữ pháp chức năng hệ thống xem văn bản là đơn vị
để phân tích thay vì đơn vị câu trong ngữ pháp truyền thống. Ngữ pháp chức
năng hệ thống cho rằng văn bản có 3 nghĩa chính là nghĩa kinh nghiệm, nghĩa
liên nhân và nghĩa văn bản nhằm diễn đạt 3 chức năng cơ bản của văn bản là
chức năng kinh nghiệm, chức năng liên nhân và chức năng văn bản. Một
trong những ứng dụng của ngữ pháp chức năng hệ thống đó là việc sử dụng
khung lý thuyết trong việc phân tích diễn ngôn, một trong những hướng
nghiên cứu ngôn ngữ phổ biến từ nửa cuối thế kỉ XX nhằm tìm ra cách thức
các hiện tượng ngôn ngữ được sử dụng trong các tình huống giao tiếp nói và
viết. Trong phân tích diễn ngôn, ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp, mà
còn là cầu nối tạo sự tương tác giữa các thành phần tham gia giao tiếp (người
nói/ người nghe) trong bối cảnh văn hóa, xã hội, chính trị. Phân tích diễn
ngôn sử dụng lí thuyết Ngữ pháp chức năng hệ thống để phân tích và đưa ra
các đặc điểm ngôn ngữ trong các văn bản trên cơ sở 3 siêu chức năng của
ngôn ngữ là chức năng kinh nghiệm (kinh nghiệm của người nói/viết về thế
giới), chức năng liên nhân (mối quan hệ giữa người nói và người viết) và
chức năng văn bản (cấu trúc hình thành của diễn ngôn).