1. Sựcần thiết nghiên cứu của đềtài luận án Trong sựnghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, từng bước hội nhập vào kinh tếkhu vực và kinh tếthếgiới, Đảng và Nhà nước ta đã xác định rõ vai trò của hoạt động kinh tế đối ngoại, coi đó là động lực quan trọng đểphát triển kinh tếquốc dân, với chủtrương: “Tiếp tục mở rộng quan hệkinh tế đối ngoại theo hướng đa phương hoá, đa dạng hoá; chủ động hội nhập kinh tếquốc tếtheo lộtrình phù hợp với điều kiện của nước ta . Chủ động và tích cực thâm nhập thịtrường quốc tế, chú trọng thịtrường các trung tâm kinh tếthếgiới, duy trì và mởrộng thịphần trên các thịtrường quen thuộc, tranh thủmọi cơhội mởthịtrường mới. Từng bước hiện đại hoá phương thức kinh doanh phù hợp với xu thếmới của thương mại thếgiới.” Liên Xô trước đây vốn là thịtrường chính và quan trọng trong hoạt động thương mại quốc tếcủa Việt Nam (VN). Quan hệthương mại Việt – Xô đã đóng một vai trò quan trọng trong công cuộc bảo vệ, kiến thiết đất nước và phát triển kinh tếcủa VN. Sau khi Liên Xô tan rã (1990), Liên bang Nga (LBN) kếthừa các quan hệkinh tế- thương mại với VN, có thể xem đó là bước ngoặt lịch sửtrong quan hệthương mại giữa hai nước. Bối cảnh lúc đó khiến cho mỗi nước gặp không ít khó khăn, gây tác động bất lợi đến sựphát triển quan hệthương mại VN – LBN. Từvịtrí là thị trường trọng yếu chiếm tỷtrọng đặc biệt lớn trong quan hệthương mại quốc tếcủa VN, kim ngạch ngoại thương giữa hai nước có những năm chiếm tới 70 – 80% tổng kim ngạch ngoại thương của VN, đến nay con số này chỉcòn xấp xỉ2%. Buôn bán hai chiều giữa VN – LBN giảm sút mạnh. Hàng hoá xuất khẩu của VN mất khảnăng cạnh tranh trên thịtrường LBN, thịphần bịthu hẹp. Nhiều doanh nghiệp hoạt động xuất khẩu của VN đã phải từbỏthịtrường này do có quá nhiều rủi ro. Tuy nhiên, xét về lâu dài, LBN vẫn là một thịtrường rộng lớn, giàu tiềm năng đểVN đẩy mạnh xuất, nhập khẩu hàng hoá, tăng cường quan hệthương mại song phương, phát huy lợi thếso sánh của mình. Hơn nữa, LBN vốn là thị trường VN đã có quan hệgắn bó từlâu, điều kiện đang dần thay đổi, các doanh nghiệp VN sẽthuận lợi hơn khi thâm nhập và mởrộng hoạt động ởthịtrường này so với các thịtrường mới khác. Trước đòi hỏi cấp bách của thực tiễn phát triển và quản lý hoạt động thương mại quốc tế, cũng nhưnhu cầu khôi phục và mởrộng quan hệthương mại đối với thị trường quen thuộc nhiều tiềm năng nhưthịtrường LBN trong bối cảnh và điều kiện mới, việc nghiên cứu thịtrường LBN và quá trình phát triển quan hệthương mại VN – LBN là thực sựcần thiết, có ý nghĩa quan trọng cảvềlý luận và thực tiễn, tìm luận cứxác thực phục vụcho việc hoạch định chính sách phát triển quan hệthương mại VN – LBN trong giai đoạn mới qua đó thúc đẩy quan hệhợp tác toàn diện giữa hai nước phát triển lên tầm cao mới. Quan hệthương mại VN – LBN là một khâu trọng yếu trong mối quan hệhợp tác chiến lược phát triển của cảhai nước. Quan hệ đó cần được phát triển không ngừng cảbềrộng lẫn chiều sâu, đạt tới hiệu quảmong đợi. Đó là điều đã được lãnh đạo cấp cao hai nước luôn khẳng định. Luận án này được thực hiện theo nội dung cốt lõi như đã được trình bày. 2. Tình hình nghiên cứu của đềtài luận án Trong xu thếtoàn cầu hoá, khu vực hoá và tựdo hoá thương mại đang phát triển mạnh mẽnhưhiện nay, hợp tác kinh tế, thương mại và hội nhập vào kinh tếthếgiới đang là những vấn đềthực tiễn nóng bỏng, sôi động được cảgiới khoa học và chính khách quan tâm. Vì vậy, việc nghiên cứu quan hệhợp tác thương mại giữa VN và LBN không phải là chủ đề hoàn toàn mới. Cũng đã có những công trình nghiên cứu có liên quan đến vấn đềnày, song chưa nhiều và đềcập với nhiều cách tiếp cận khác nhau. Nhìn chung, các công trình đã nghiên cứu và phản ánh đa dạng mối quan hệVN – LBN trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, thương mại, đầu tư, văn hóa xã hội trong các thời kỳkhác nhau. Nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu một cách hệthống quá trình phát triển quan hệthương mại VN – LBN từkhi hai nước chính thức có quan hệthương mại đến năm 2005, dưới góc độlịch sửkinh tếtừphía VN, trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tếquốc tế(HNKTQT).