Bộ Kế hoạch và Đầu tư được thành lập ngay sau khi cách mạng tháng tám thành công. Ngày 31 tháng 12 năm 1945, Chủ tịch Chính phủ lâm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hoà đã ra sắc lệnh số 78- SL thành lập uỷ ban nghiên cứu khoa học kiến thiết (tức là Bộ Kế hoạch và Đầu tư ) nhằm nghiên cưú soạn thảo kế hoạch kiến thiết Quốc gia về các ngành kinh tế, tài chính, xã hội, văn hoá trình Chính phủ. Chương trình diệt giặc đói, giặc dốt giặc ngoại xâm bắt đầu từ đó. Sau đó 5 năm, ngày 14 – 4 – 1950, Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra sắc lệnh số 68 – SL thành lập Ban Kinh tế Chính phủ thay cho Uỷ ban nghiên cứu kế hoạch kiến thiết có nhiệm vụ nghiên cứu, soạn thảo đệ trình Chính phủ những đề án về chính sách, chương trình phát triển kinh tế xã hội, những kế hoạch quan trọng về kinh tế nhằm động viên sức người sức của cho công cuộc kháng chiến lần thứ nhất thắng lợi. Nhiệm vụ nặng nề lại một lần nữa đặt trên vai Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Trong phiên họp ngày 8 – 10 – 1955, Hội đồng Chính phủ đã quyết định thành lập uỷ bản kế hoạch Quốc gia và sau đó ngày 14 – 10 – 1959, Thủ tướng Chính phủ ra thông tư số 603 TTg xác định nhiệm vụ chức năng của Uỷ ban Kế hoạch Quốc gia và nêu rõ”Trong chế độ dân chủ nhân dân của chúng ta ở miền Bắc, việc khôi phục và phát triển kinh tế và văn hoá phải dần dần kế hoạch hoá; Uỷ ban Kế hoạch Quốc gia sẽ thực hiện từng bước công việc kế hoạch hoá này”.