TTCK là thị trường vốn dài hạn, tập trung các nguồn vốn cho đầu tưvà phát triển kinh tế, do đó có tác động rất lớn đến môi trường đầu tưnói riêng và nền kinh tếnói chung. Mặt khác, TTCK là một thịtrường cao cấp, nơi tập trung nhiều đối tượng tham gia với các mục đích, sựhiểu biết và lợi ích khác nhau; các giao dịch các sản phẩm tài chính được thực hiện với giá trịrất lớn. Đặc tính đó khiến cho TTCK cũng là môi trường dễxảy ra các hoạt động kiếm lợi không chính đáng thông qua các hoạt động gian lận, không công bằng, gây ra tổn thất cho các nhà đầu tư, tổn thất cho thị trường và cho toàn bộnền kinh tế. Xuất phát từvai trò quan trọng cũng nhưtính chất phức tạp của TTCK, việc điều hành và giám sát thịtrường là vô cùng cần thiết để đảm bảo được tính hiệu quả, công bằng, lành mạnh trong hoạt động của thịtrường, bảo vệquyền lợi chính đáng của các nhà đầu tư, dung hòa lợi ích của tất cảnhững người tham gia thịtrường, tận dụng và duy trì được các nguồn vốn đểphát triển kinh tế. Mỗi thịtrường có cơchế điều hành và giám sát thịtrường riêng phù hợp với tính chất và đặc điểm của riêng nó. 1.1.1.3. Các thành phần tham gia trên TTCK: Các tổchức và cá nhân tham gia TTCK có thể được chia thành 3 nhóm sau: Nhà phát hành Học viên: Trần Hương Mỹ- Lớp TCDN&KDTT Cao học 12 4 Nhà phát hành là các tổchức thực hiện huy động vốn thông qua TTCK. Nhà phát hành là người cung cấp chứng khoán – hàng hóa của TTCK. – Chính phủvà chính quyền địa phương là nhà phát hành trái phiếu chính phủ và trái phiếu địa phương. – Công ty là nhà phát hành các cổphiếu và trái phiếu công ty. – Các tổchức tài chính là nhà phát hành các công cụtài chính nhưcác trái phiếu, chứng chỉthụhưởng phục vụcho hoạt động của họ. Nhà đầu tư Nhà đầu tưlà những người thực sựmua và bán chứng khoán trên TTCK. Nhà đầu tưcó thểchia thành 2 loại: Nhà đầu tưcá nhân và nhà đầu tưtổchức. – Nhà đầu tưcá nhân: Là những người có vốn tạm thời nhàn rỗi, tham gia mua bán trên TTCK với mục đích tìm kiếm lợi nhuận. – Nhà đầu tưtổchức: hay còn gọi là các định chế đầu tư, thường xuyên mua bán chứng khoán với sốlượng lớn trên thịtrường. Các tổchức này thường có các bộphận chức năng bao gồm nhiều chuyên gia có kinh nghiệm đểnghiên cứu thịtrường và đưa ra các quyết định đầu tư. Các nhà đầu tưchuyên nghiệp trên TTCK bao gồm các quỹ đầu tư, các ngân hàng, công ty tài chính, công ty chứng khoán, v.v. Nhà môi giới – Công ty chứng khoán Công ty chứng khoán là những công ty hoạt động trong lĩnh vực chứng khoán có thể đảm nhận một hoặc nhiều trong sốcác nghiệp vụchính là bảo lãnh phát hành, môi giới, tựdoanh, quản lý danh mục đầu tưvà tưvấn đầu tưchứng khoán. 1.1.1.4. Nguyên tắc hoạt động của TTCK: Nguyên tắc cạnh tranh: Theo nguyên tắc này, giá cảtrên TTCK phản ánh quan hệcung cầu vềchứng khoán và thểhiện tương quan cạnh tranh giữa các công ty. Trên thịtrường sơcấp, các nhà phát hành cạnh tranh với nhau đểbán chứng khoán của mình cho các nhà đầu tư, các nhà đầu tư được tựdo lựa chọn các chứng khoán theo mục tiêu của mình. Học viên: Trần Hương Mỹ- Lớp TCDN&KDTT Cao học 12 5 Trên thịtrường thứcấp, các nhà đầu tưcũng cạnh tranh tựdo đểtìm kiếm cho mình một lợi nhuận cao nhất, và giá cả được hình thành theo phương thức đấu giá. Nguyên tắc công bằng: Nguyên tắc này đảm bảo lợi ích cho tất cảnhững người tham gia thịtrường. Công bằng có nghĩa là mọi người tham gia thịtrường đều phải tuân thủnhững quy định chung, được bình đẳng trong việc chia sẻthông tin và trong việc gánh chịu các hình thức xửphạt nếu vi phạm vào những quy định đó. Nguyên tắc công khai: Chứng khoán là các hàng hóa trừu tượng, người đầu tưkhông thểkiểm tra trực tiếp được các chứng khoán nhưcác hàng hóa thông thường mà phải dựa trên cơ sởcác thông tin có liên quan. Vì vậy TTCK phải được xây dựng trên cơsởhệthống công bốthông tin tốt. Theo luật định, các bên phát hành chứng khoán có nghĩa vụ cung cấp đầy đủ, trung thực và kịp thời những thông tin có liên quan tới tổchức phát hành, tới đợt phát hành. Công bốthông tin được tiến hành khi phát hành lần đầu cũng nhưtheo các chế độthường xuyên và đột xuất, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, SởGiao dịch Chứng khoán, các công ty chứng khoán và các tổ chức có liên quan khác. Nguyên tắc này nhằm bảo vệngười đầu tư, song đồng thời nó cũng hàm ý rằng, một khi đã được cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời và chính xác thì người đầu tưphải chịu trách nhiệm vềcác quyết định đầu tưcủa mình. Nguyên tắc trung gian: Theo nguyên tắc này, trên TTCK, các giao dịch được thực hiện thông qua tổ chức trung gian là các công ty chứng khoán. Trên thịtrường sơcấp, các nhà đầu tư thường không mua trực tiếp của các nhà phát hành mà mua từcác nhà bảo lãnh phát hành. Trên thịtrường thứcấp, thông qua các nghiệp vụmôi giới, kinh doanh chứng khoán, các công ty chứng khoán mua bán giúp các khách hàng, hoặc kết nối các khách hàng với nhau qua việc thực hiện các giao dịch mua bán chứng khoán trên tài khoản của mình. Nguyên tắc tập trung: Học viên: Trần Hương Mỹ- Lớp TCDN&KDTT Cao học 12 6 TTTCK phải hoạt động trên nguyên tắc tập trung. Các giao dịch chứng khoán chỉdiễn ra trên SởGiao dịch Chứng khoán và trên thịtrường OTC, có sự kiểm tra giám sát của cơquan quản lý Nhà nước và các tổchức tựquản. Các chứng khoán, hàng hóa của TTCK là các sản phẩm tài chính cao cấp nên việc giao dịch chúng đòi hỏi thịtrường phải có những cơsởvật chất nhất định chứkhông thểdiễn ra một cách tùy tiện.