Học thuyết giá trị thặng dư (m) là “hòn đá tảng” trong lý luận kinh tế của chủ nghĩa Mác – Lênin. Trên nền tảng thế giới quan, phương pháp luận triết học mácxít, với niềm tin xây dựng xã hội mới, tiến bộ của chủ nghĩa cộng sản khoa học mà kinh tế chính trị mácxít đã kiên trì xây dựng và phát triển lý luận thông qua kế thừa có phê phán các học thuyết kinh tế, những phân tích của C.Mác đối với quá trình sản xuất tư bản chủ nghĩa cho thấy giá trị thặng dư được hình thành khi sản xuất hàng hoá đã phát triển tới một trình độ nhất định và trở thành cơ sở vận động và phát triển của chủ nghĩa tư bản với tư cách là một phương thức sản xuất xã hội cụ thể. Lý luận giá trị thặng dư trong bộ “Tư bản” đã luận giải rõ các điều kiện hình thành, nguồn gốc và bản chất của giá trị thặng dư, các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư, sự chuyển hoá giá trị thặng dư thành tư bản, sự vận động và biểu hiện của giá trị thặng dư. Lý luận giá trị thặng dư là phát kiến vĩ đại của Mác, nhờ phát hiện này, cuộc cách mạng của kinh tế chính trị học mới được hình thành, xây dựng lên kinh tế chính trị học của chủ nghĩa Mác – Lênin. Tính khoa học của lý luận giá trị thặng dư được phát triển trên cơ sở lý luận giá trị lao động, trong đó phát kiến có tính mấu chốt từ tính chất hai mặt của lao động sản xuất hàng hoá. Nhờ sức mạnh của phương pháp trừu tượng hoá khoa học biện chứng, đi sâu vào bản chất của hiện tượng, Mác phát hiện ra hàng hoá có hai thuộc tính giá trị sử dụng và giá trị vì lao động của sản xuất hàng hoá cũng gồm hai mặt lao động cụ thể và lao động trừu tượng. Do đó, quá trình sản xuất hàng hoá cũng gồm hai mặt quá trình tạo ra giá trị sử dụng và là quá trình làm tăng giá trị. Phải đứng vững trên phát minh này của C.Mác thì mới có thể hiểu được lý luận giá trị thặng dư, mới khẳng định được chính lao động sống xét về mặt lao động trừu tượng là nguồn gốc duy nhất của giá trị thặng dư. Bước quyết định của sự phát triển nhận thức chính là ở chỗ -3-xem xét tính chất hai mặt của một quá trình lao động sống. Lao động cụ thể của quá trình lao động sống là quá trình chuyển dịch và bảo tồn lao động quá khứ vào sản phẩm (c). Xét về mặt trừu tượng của quá trình đó thì là quá trình t ạo ra và làm tăng giá trị hay quá trình tạo ra giá trị mới (v + m).